Piać fantastyčna kłasnych filmaŭ na redkich movach: butanskaja, łathalskaja, baskskaja…
Nasupierak zakonam kinarynku, režysiory hetych filmaŭ vyrašyli źniać ich na movach, isnavańnie jakich znachodzicca pad pahrozaj, — i źviedali pośpiech.
Movy, na jakich źniatyja pryviedzienyja stužki, atrymali ad JUNIESKA status «uraźlivych» — choć na ich i razmaŭlaje peŭnaja kolkaść ludziej, ich vykarystańnie ličycca abmiežavanym. Taki ž status, darečy, maje biełaruskaja mova.
1. «Łunana: Jak u kłasie» (Lunana: A Yak in the Classroom), Butan 2019
Mova: dzonh-ke — aficyjnaja mova Karaleŭstva Butan
Fota: Samuel Goldwyn Pictures
U filmie «Łunana: Jak u kłasie» abyjakavaha maładoha nastaŭnika Uhjena nakiroŭvajuć u škołu vysoka ŭ harach Butana. Heta daloka ad taho miesca, dzie jon chacieŭ by być — Aŭstralii (Uhjen maryć tudy źjechać) – i heta ŭ vaśmi dniach chady ad taho miesca, dzie jon ciapier žyvie — sučasnaha butanskaha horada Tchimpchu. Pakul Uhjen padymajecca ŭ hory z dvuma hidami, režysior Pava Čojninh Dordžy pakazvaje, jak na hetym šlachu skaračajecca nasielnictva i raście vyšynia.
U Łunanie žyvie mienš za 100 čałaviek. U kłasie niama navat doški, elektryčnaści i knih. Niekalkich miesiacaŭ, jakija Uhjen praviadzie tam, dastatkova, kab pryvieści jaho da dumki, što jon jašče moža šmat čamu navučycca ŭ vioski i jaje žycharoŭ.
Što datyčyć «jaka» ŭ naźvie filma: havorka idzie pra sapraŭdnaha žyvoha jaka — heta padarunak Uhjenu, i jon staić prosta ŭ kłasie dy žuje svoj korm — prosta ščaślivy być pobač ź dziećmi. Uvieś film napoŭnieny takim nastrojem łahodnaj radaści.
Film byŭ naminavany na «Oskar» 2022 hoda jak najlepšy mižnarodny film.
2. «Pirańni Nieapala» (Piranhas), Italija 2019
Mova: nieapalitanskaja, raspaŭsiudžanaja na poŭdni Italii
Fota: Palomar2018
Film raskazvaje pra hrupu padletkaŭ ź Nieapala, jakija strašać žycharoŭ na vulicach horada pistaletami i aŭtamatami AK-47 — robiać jany heta pa zahadzie svajho bosa. Hałoŭnyja hieroi aśleplenyja svaimi žadańniami i mała ŭśviedamlajuć, da čaho moža pryvieści złačynnaje žyćcio. Jany imknucca zdabyć lohkija hrošy i ŭładu dy ramantyzujuć vobraz pradstaŭnikoŭ kryminalnaha śvietu.
Słova piranza na nieapalitanskaj movie abaznačaje złačynnuju hrupoŭku maładych ludziej i supadaje sa słovam z prybiarežnaha dyjalektu, što abaznačaje kasiak maładoj ryby, jakuju śviatło pryciahvaje ŭ pastku ŭ sietkach rybakoŭ.
Na Bierlinskim kinafiestyvali stužka atrymała «Srebnaha miadźviedzia» za najlepšy scenar.
3. «Horad la raki» (The Sign Painter), Łatvija 2020
Mova: łathalskaja, na jakoj razmaŭlajuć žychary ŭschodniaj Łatvii
Skrynšot z trejlera: lsm.lv
U Ansisa nie duža zaŭvažnaja prafiesija — jon malar i łakiroŭščyk. Adnak jaho ścipłaje ramiastvo patrebnaje ŭsim uładam: spačatku nazvy vulic u horadzie pavinny być pamalavanyja ŭ zialony koler u duchu pieradvajennaha łatvijskaha aŭtarytarnaha režymu, potym za časami kamunistaŭ usio budzie pamalavana ŭ čyrvony, zatym — u inšy koler, jaki padabajecca ŭžo nacystam.
Scenar filma zasnavany na matyvach adnajmiennaha ramana łatyšskaha piśmieńnika-emihranta Hunara Janoŭskisa. Zdymki prachodzili ŭ asnoŭnym u Łathalii: Krasłava, Łudza, Rezekne. Žanr stužki — trahikamiedyja, jakaja adlustroŭvaje lohkaść uzajemaadnosin i luboŭ maładych ludziej na fonie surjoznych histaryčnych padziej, kali ŭ 30-40-ja hady minułaha stahodździa źmianiłasia niekalki palityčnych režymaŭ. Taksama heta film pra kachańnie i straty.
«Horad la raki» ŭvachodzić u nadzvyčaj karotki śpis filmaŭ, źniatych na łathalskaj movie. Doŭhi čas pieršym i adzinym takim filmam była stužka «Dzicia čałaviečaje», źniataja ŭ 1991 hodzie. Adnak apošnim časam cikavaść da movy znoŭ vyrasła: tak, u 2022-m na łatvijskim telebačańni adbyŭsia premjerny pakaz pieršaha łathalskaha kamiedyjnaha sieryjała FATE. Łathalskuju movu fakultatyŭna vyvučajuć u škołach, za jaje isnavańnie zmahajucca prafiesijanały-linhvisty i aktyvisty.
4. «Ane» (Ane), Ispanija 2020
Mova: baskskaja — mova ludziej, jakija žyvuć u paŭnočnych abłaściach Ispanii i sumiežnych paŭdniovych rajonach Francyi
Fota: Courtesy of Latido Films
Lide pracuje achoŭnicaj na zavodzie pa vytvorčaści vysakachutkasnych ciahnikoŭ — darečy, hetaja vytvorčaść vyklikaje sacyjalnyja pratesty na vulicach. Adnojčy žančyna prychodzić dadomu paśla pracy i viasiołaj biassonnaj nočy dy hatuje śniadanak na dvaich — ale jaje dački-padletka nidzie niama. Nie źjaŭlajecca jana i na nastupny dzień. Lide nie asabliva niepakoicca, miarkujučy, što jaje źniknieńnie, vierahodna, źviazana ź ich bujnoj svarkaj napiaredadni. Pierahladajučy rečy Ane, Lide pastupova pačynaje razumieć, što jana naohuł mała što viedaje pra svaju dačku.
Režysior Pieres Sańuda — pry dobraj padtrymcy scenarysta — pierachodzić ad mistyki da palityčnaj dramy, malujučy partret siamji, skalečanaj niazdolnaściu budavać znosiny i vykazvać prychilnaść. Pošuki Lide źviazanyja nie tolki ź jaje dačkoj, ale i z pošukam sensu ŭ jaje žyćci i sposabu pieraadoleć prorvu, jakaja lažyć pamiž joj i jaje dziciem.
Aktrysa Patrysija Łopes Arnais, jakaja syhrała Lide, atrymała niekalki ŭznaharod za najlepšuju žanočuju rolu.
5. «Cichonia» (The Quiet Girl), Irłandyja 2022
Mova: irłandskaja i častkova anhielskaja
Fota: themoviewaffler.com
Padziei filma adbyvajucca ŭ sielskaj miascovaści Irłandyi ŭ 1981 hodzie. Cichuju, usimi zabytuju dzieviacihadovuju dziaŭčynku adpraŭlajuć na leta ź jaje nie vielmi ščaślivaj siamji da svajakoŭ śviokra. Spačatku trochi napałochanaja svaim asiarodździem, jana pastupova pačynaje raśćvitać pad ich apiekaj — ale ŭ hetym domie, dzie nie pavinna być sakretaŭ, dziaŭčynka ŭsio ž znachodzić adzin.
Film atrymaŭ pryznańnie krytykaŭ za emacyjnuju vahu, siužet i vykanańnie. Na premii Irish Film & Television Awards jon atrymaŭ uznaharodu za najlepšy film, najlepšuju režysuru i najlepšuju žanočuju rolu tahačasnaj 11-hadovaj Ketryn Klinč. Paźniej stužku vybrali ŭ jakaści zajaŭki Irłandyi na «Oskar». Akramia taho, «Cichonia» staŭ samaj kasavym filmam na irłandskaj movie za ŭvieś čas.
Čytajcie taksama:
Stała viadoma, chto sioleta budzie pretendavać na «Oskar»
«Niebaraki» (Poor Things): pahladzieli samy dziŭny film hoda i raskazvajem, čaho čakać
U filmie «Zona intaresaŭ» zło chavajecca prosta za sadovaj ścianoj
Čaćviorty siezon «Sapraŭdnaha detektyva»: zima, ciemra, žančyny i vuściš
