«Пусць я Лука, пусць я Мудзішчаў, но я ішчо і прэзідзент!». Ці ведаеце вы пра сатыру на Лукашэнку ў 90-я?
Як толькі Аляксандр Лукашэнка прадаўся Расіі, ён адразу стаў аб'ектам бязлітаснай сатыры. Некаторыя з тых ананімных твораў увайшлі ў скарбонку непадцэнзурнай беларускай літаратуры.
Аляксандр Лукашэнка ў час візіту ў Гановер, Нямеччына. 1998 год. Фота: Holger Hollemann / picture alliance via Getty Images
27 снежня 1994 года, праз паўгода пасля абрання Аляксандра Лукашэнкі прэзідэнтам, у апазіцыйнай газеце «Свабода» з'явіўся антыкарупцыйны даклад дэпутата-рабочага Сяргея Антончыка. У адным нумары з гэтым матэрыялам была апублікаваная паэма «Лука Мудзішчаў прэзідэнт», напісаная пад псеўданімам Ведзьмака Лысагорскага. Паэма стала адной з першых у «лукашэнкіяне».
Аляксандр Лукашэнка ў Шклове ў час прэзідэнцкіх выбараў. Фота: president.gov.by
Першы намеснік генеральнага пракурора У. Кандрацьеў па факце публікацыі ў газеце «Свабода» паэмы Ведзьмака Лысагорскага «Лука Мудзішчаў — прэзідэнт» завёў справу па арт. 188 Крымінальнага кодэкса («Публічная абраза прадстаўніка ўлады ў сувязі з выкананнем ускладзеных на яго абавязкаў»). Аўтару пагражаў год папраўчых работ або штраф ад 10 да 200 мінімальных зарплатаў.
16 студзеня ў рэдакцыю «Свабоды» наведаліся следчыя пракуратуры. Яны шукалі аўтара паэмы. Рэч у тым, што выбраны псеўданім ужо выкарыстоўваўся аднойчы — за часамі Машэрава нехта пад псеўданімамі Францішак Вядзьмак-Лысагорскі напісаў апазіцыйны, дысідэнцкі «Сказ пра Лысую гару».
Паэма тады нарабіла шмат шуму ў ціхай савецкай рэспубліцы. Яна распавядала пра тое, як пісьменнікі стваралі свой садовы кааператыў, як дзялілі зямлю, будаваліся, здабывалі ўгнаенні.
У той час ЦК КПБ рабілі выгляд, што «Сказ пра Лысую гару» — проста прымітыўная сатыра на беларускіх пісьменнікаў, але аўтара шукалі. Праўда, як кажуць, Машэраў аддаў каманду КДБ і міліцыі знайсці Ведзьмака. Як і ў 1994 годзе, службісты тады пацярпелі ў гэтай справе паражэнне.
«Лука Мудзішчаў» таксама запазычанне — але з рускай літаратуры. Такую назву насіла «саромная» ананімная паэма, напісаная ў XIX стагоддзі. У ёй распавядалася пра маладую і багатую маскоўскую купчыху, якая адрозніваецца юрлівасцю і жаданнем савакупляцца па дзесяць і больш разоў на дзень. Муж не вытрымлівае яе запытаў і памірае, а купчыха пачынае займацца сэксам з усімі навокал, але хутка аказваецца ў сітуацыі, калі яе ўжо ніхто не можа задаволіць. Неўзабаве ў яе з'яўляецца дакучлівая ідэя знайсці мужчыну з вялізным чэлесам. Пра адзін такі экзэмпляр у двараніна Лукі Мудзішчава паведамляе ёй сваха. У час палавога акта ўсе тры дзейныя асобы паэмы трагічна гінуць.
Прэс-канферэнцыя Аляксандра Лукашэнкі пасля першага тура на выбарах прэзідэнта Беларусі. Фота: president.gov.by
Паэма «Лука Мудзішчаў прэзідэнт» пасля першай жа публікацыі стала настолькі папулярнай, што працягнула жыць сваім жыццём. Праз тыдзень з’явіўся сатырычны твор «Лука Мудзішчаў адказвае Ведзьмаку Лысагорскаму», які парадзіраваў рыторыку палітыка і манеру гаварыць трасянкай.
Уручэнне пасведчання прэзідэнта Лукашэнку. За спінай — дзяржаўны бела-чырвона-белы сцяг і герб «Пагоня». Фота: president.gov.by
Паэма пра Луку Мудзішчава мела працяг, але зусім не ясна, ці мае ён тое ж аўтарства, што арыгінальны твор, або гэта толькі перайманне.
Хоць аўтар даваў досыць канкрэтнае апісанне самога сябе, хто хаваецца пад псеўданімам невядома дагэтуль.
У 2003 годзе Ніл Гілевіч раскрыў, што «Сказ пра Лысую гару» пад псеўданімам Ведзьмак Лысагорскі напісаў ён, а ідэі для сюжэтаў яму падкідваў Мікола Аўрамчык, сам Аўрамчык сцвярджаў, што гэты твор яны пісалі разам з Гілевічам. Але ніхто з іх не браў на сябе аўтарства паэмы «Лука Мудзішчаў прэзідэнт».
Рыгор Барадулін, якому таксама прыпісвалі аўтарства паэмы «Лука Мудзішчаў прэзідэнт», тлумачыў, што ён бы напісаў лепш і такой бы слабіны сабе не дазволіў. Таксама ён даводзіў, што не пісаў паэму хоць бы таму, што там ёсць асобы, пра якіх ён не хацеў бы пісаць. «Нашто мне гэта? Для чаго? Дый лоўля ветру гэта. Гэта ўсё пустое».
У 2001 годзе ўся народная творчасць, прысвечаная асобе першага прэзідэнта, была сабраная ў зборніку «Ідыёт самы настаяшчы…». Некаторыя з апублікаваных там твораў, напрыклад, «Письмо рускоязычных белорусов Луке Мудищеву-президенту», якое з'яўляецца творчым перайначваннем «Ліста Рэйгану ад працоўных Урала», без цэнзуравання паловы слоў немагчыма апублікаваць на сайце.
Сёння гэты жанр палітычных фельетонаў амаль пазабыты, саступіўшы месца фотакалажам ды мемам, не менш вострым і жыццёвым.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬЧытайце таксама:
«А, пацук! Пацук!» Як працуе новае трэш-шоу Маргарыты Ляўчук
Стваральнікі «Працэсаў» здымаюць новае гумарыстычнае шоу — пра жонак мабілізаваных
