«Суп вару маленькімі порцыямі — па 8 літраў». Як жыве сямʼя, у якой 15 дзяцей
У вялікім доме на вуліцы Рыгора Шырмы ў Пружанах цішыня бывае толькі глыбокай ноччу, і тое не заўсёды. Тут жыве сямʼя, у якой 15 дзяцей: двое біялагічных, пяцёра ўсыноўленых і восем прыёмных. Журналісты Onliner прыехалі ў госці, калі бацька сямейства Аляксандр апынуўся ў бальніцы. Але шматдзетная мама Лірына падрабязна адказала на ўсе пытанні — гэтак жа, як спакойна адказвае на бясконцы паток пытанняў, прапаноў і гісторый ад сваіх дзяцей.
«Думала, што ў мяне будзе два-тры дзіцяці, але адно — абавязкова ўсыноўленае»
У доме ў Пружанах мы апынуліся пасля абеду — якраз тады, калі школьнікі пачалі вяртацца з урокаў, а Ліра ўзялася за прыгатаванне ежы для вялікай сямʼі.
Пачынаем з завочнага знаёмства.
— Канстанцін — наш старэйшы, яму 18. Потым Юлечка. Данііл у нас студэнт, жыве асобна ў Бярозе. Ягор, Дзіма, Даша, Насця і Яраслаў — школьнікі. Вось і сам Яраслаў. У цябе чыстая футболка? Так, малайчына. Потым у нас двайняткі Машка і Пашка — яны ходзяць у сад. Далей ідзе Аляксандра — 4 гадкі, Анжаліка — 3 гадкі, Нікітосік — 2 гадкі, Марк і Ангелінка — па году.
Ліра адразу пазначае: пры дзецях пытанні задаваць можна, яны ўсе ведаюць сваю гісторыю. Але спачатку больш хочацца даведацца пра саміх бацькоў.
— Да 12 гадоў я была адным дзіцем у сямʼі, а потым у мяне нарадзіўся брацік, у якога былі праблемы са здароўем. Калі ён нерваваўся, вусны пачыналі сінець: пытанні з сэрцам. Таму такі дзіця патрабаваў шмат увагі. І мама не змагла пасля дэкрэту выйсці на працу.
А мая бабуля ўбачыла перадачу пра дом малюткі і прапанавала маме: «Як усё роўна будзеш дома, можа, вазьмі яшчэ некалькі дзяцей? Падары сваю любоў і клопат». І так атрымалася, што спачатку зʼявілася двое дзетак, потым трэці… і паступова з прыёмнай сямʼі яны ператварыліся ў дзіцячы дом сямейнага тыпу.
Да таго моманту сама Ліра была ўжо студэнткай. Прыязджала толькі ў госці, таму па-сапраўднаму так і не даведалася, што такое жыццё ў вялікай сямʼі.
— Памятаю, глядзела на іх: маленькія дзеткі, а вочы ўжо такія сурʼёзныя, дарослыя. Яны шмат бачылі ў жыцці. Гэта мяне вельмі чапляла. І я думала, што ў мяне таксама калі-небудзь будзе дзіця з дзіцячага дома. Не такая вялікая сямʼя, як у бацькоў. Два-тры дзіцяці — я так планавала (смяецца. — Заўв. Onliner).
На кухню як раз заходзяць дзеці — трое.
— Прывітанне, мама.
— Прывітанне, як справы?
— Добра.
— Добра? Дакладна без здарэнняў?
— Ну так. Па біялогіі тройка, а па літаратуры — пяцёрка.
— А мы па матэматыцы самастойную пісалі. І трэба верш вывучыць, — дзеці наперабой распавядаюць пра свае школьныя навіны.
Пакуль яны сыходзяць адпачываць перад музычнай школай, працягваем размову.
— А калі вы сустрэлі будучага мужа, абмяркоўвалі з ім тэму прыёмных дзяцей?
— Нават цяпер я бачу, што шматдзетныя семʼі некаторых палохаюць. Таму я адразу не распавядала, што ў мяне настолькі вялікая сямʼя. Калі ён ужо прыехаў у госці, то сам зрабіў выснову, што калі-небудзь таксама захоча гэтак жа. Хоць у яго самая звычайная сямʼя: толькі ён і старэйшая сястра.
«Прызналася сабе, што вельмі хачу быць мамай — не важна, якім спосабам»
Нягледзячы на ўсю жыццярадаснасць Ліры, шлях да мацярынства для яе быў зусім няпростым: пара страціла дзіця.
— Мне было складана. Было адчуванне незавершанасці жадання быць мамай. Я так хачу, але не для каго. І калі я выпісвалася з радзільні без малога, вырашыла: не значыць не. Пайду ў карʼеру, буду шмат працаваць, развівацца… але склалася ўсё па-іншаму.
Па адукацыі Ліра — ветурач. Але па спецыяльнасці яна не змагла працаваць з-за алергіі, таму рэзка змяніла сферу дзейнасці і стала майстрам па рэканструкцыі валасоў.
— У гэты самы цяжкі для мяне час мама прывяла мяне ў прытулак. І я ўбачыла дзетак, якім было нашмат горш, чым мне. І прызналася сабе, што вельмі хачу быць мамай — не важна, якім спосабам. Муж мяне падтрымаў.
Новае вяртанне са школы:
— У мяне 6 па геаграфіі, 6 па матэматыцы і 8 па рускай літаратуры.
— Малайчына, якая класная!
У шлюбе з мужам Ліра восем гадоў, а шлях да першага ўсынаўлення пачаўся для іх шэсць гадоў таму. У адрозненне ад многіх іншых пар, Лірына і Аляксандр не планавалі забіраць у сямʼю немаўля.
— На фоне таго, што ў бацькоў ужо былі дарослыя дзеці, я разумела, што з падлеткамі мне будзе лягчэй. Акрамя таго, у мяне ж не было вопыту нараджэння дзіцяці і клопату пра яго. Таму ў прыярытэце былі дзеткі старэйшыя.
І пара забрала адразу траіх: 12, 12 і 7 гадоў — і ў адзін дзень стала шматдзетнай сямʼёй. Хоць гэта толькі ў пераказванні гісторыя выглядае хуткай. Спачатку Саша і Ліра доўга збіралі ўсе дакументы, праходзілі медыцынскую камісію, агляд жылля, псіхалагічныя тэставанні, скончылі школу прыёмных бацькоў — увесь працэс заняў каля паўгода.
— Для пачатку трэба даказаць сваю адэкватнасць і свае намеры, што ў цябе няма нейкіх карыслівых мэтаў. У школе прыёмных бацькоў вы вельмі шмат абмяркоўваеце пытанні выхавання, праходзіце тэсты. А ў канцы на вас як на патэнцыйных бацькоў пішуць характарыстыку, якую перадаюць у органы апекі.
Медыцынская камісія таксама сурʼёзная, каб стан здароўя дазволіў вам выхаваць дзяцей. Пра колькасць даведак я маўчу: пачынаючы з характарыстыкі з усіх месцаў працы і заканчваючы запытам аб адсутнасці судзімасцяў. Увогуле, гэта не хуткі і не лёгкі працэс. Мы яшчэ тады жылі ў Расіі, а вырашаць усе пытанні прыязджалі ў Беларусь.
— А наколькі супалі для вас чаканні і рэальнасць, ужо калі дзеці трапілі ў сямʼю? Вы бачылі сваю маму. Але ўласны вопыт — гэта іншае.
— Мне хацелася бы ць мамай – і не важна для каго. Калі дзеці мяне прынялі, я была ўпэўненая, што мы пераадолеем усе цяжкасці. Што тычыцца дзяцей, яны былі гатовыя, што мы іх усынавім. І хацелі, каб іх хтосьці любіў. Таму мы не сутыкнуліся са складанай адаптацыяй або адрыньваннем — такое таксама часта бывае. Наадварот, з кожным днём мы з дзеткамі становімся ўсё бліжэй і бліжэй, асабліва з прыёмнымі.
Юлечка — мае другія рукі. Яна мне ва ўсім дапамагае, хоць яна інвалід дзяцінства. Старэйшы — таксама мая максімальная падтрымка. Пакуль тата ляжыць у бальніцы, засмучаныя ўсе. Ён з усім дапамагае спраўляцца.
«Большасць дзяцей маюць зносіны са сваімі біялагічнымі бацькамі – і шчыра іх любяць»
Разам з мужам Ліра вырашыла, што будзе распавядаць дзецям усю праўду, нават самым маленькім.
— Калі мы глядзім фота, дзе ў мяне вялікі жывот, я кажу: тут Алечка, а тут Марык. Дзіця, натуральна, пытаецца: «А дзе я, калі я быў у жывоціку?» І я тлумачу: «Ты быў у іншай цёткі, але потым апынуўся ў нашай сямʼі».
Стараешся растлумачыць максімальна мякка: ні ён сам не вінаваты, ні яго мама. Так здарылася ў жыцці, што яна не справілася з сітуацыяй. Дакладна нельга казаць, што мама дрэнная, а я яго выратавальніца. У дзіцяці павінна захавацца ўяўленне аб бяспечным свеце.
Дарэчы, большасць дзяцей маюць зносіны са сваімі біялагічнымі бацькамі — і шчыра іх любяць. Але Ліру і Сашу ўсе па ўласным жаданні называюць мамай і татам.
Пасля трайнога ўсынаўлення дзеці прыходзілі ў сямʼю па-рознаму. Над чацвёртым хлапчуком бабуля папрасіла аформіць апеку на некалькі месяцаў: маўляў, аформіць дакументы і потым абавязкова забярэ. Не забрала.
Сямʼя ўстала перад выбарам — пераязджаць у Беларусь ці заставацца ў Маскве: вывозіць дзіця пад апекай на пражыванне ў іншую краіну нельга. У гэты момант дабудоўваўся дом у Пружанах, дзе пары прапанавалі стаць бацькамі ў фармаце дзіцячага дома сямейнага тыпу. Для гэтага тут першапачаткова павінна было быць не менш за пяць дзяцей пад апекай. Так у сямʼі апынулася яшчэ чацвёра дзяцей.
Ліра доўга не згаджалася: перамены былі занадта радыкальнымі. Зусім нядаўна яна планавала адкрываць свой салон прыгажосці, а цяпер ад гэтай мары трэба было адмовіцца. На прапанову пагадзіўся Саша, а ліра пагадзілася з мужам. Але першы год ён працягваў жыць на дзве краіны, і шматдзетнай маме даводзілася спраўляцца самастойна.
— Мама, я пабегла!
— У музыкалку? Добра.
Праз месяц пасля таго, як сямʼя стала складацца з васьмі дзяцей і бацькоў, Ліра даведалася, што ў мясцовай бальніцы апынуліся паўтарагадовыя двайняткі. Іх толькі-толькі канфіскавалі з сямʼі — на паўгода. А Ліра ва што б там ні стала вырашыла забраць іх дадому. Была згодная нават на кароткі тэрмін. Але біялагічная мама так і не змагла вярнуць дзяцей.
Паўстала іншае пытанне: у любы момант дзяцей пад апекай могуць усынавіць у іншую сямʼю. Як бы цынічна гэта ні гучала, адносна здаровыя двайняткі — вялікая рэдкасць, і яны выклікаюць цікавасць. Так было вырашана самім аформіць дакументы на ўсынаўленне. Шлях да ўсынаўлення пачаўся з самага пачатку, акрамя школы прыёмных бацькоў. Прычым медыцынскую праверку павінны былі праходзіць ужо ўсе члены сямʼі, у тым ліку іншыя дзеці. З добрых навін — увесь гэты час дзеці жылі ў сямʼі.
На гэтым моманце ў гісторыі здараецца новы нечаканы паварот. Праз пару тыдняў пасля таго як двайняткі пераехалі дадому, Ліра даведалася аб цяжарнасці. Перакананая дактарамі, што гэта практычна немагчыма, жанчына стала біялагічнай мамай двух здаровых малых. Сашы 4 гадкі, Марку год.
«За адно лета ў нас зʼявілася адразу чатыры маленькія дзіцяці»
Пытанне аб папаўненні ў сямʼі зноў паўстала, калі старэйшы дзіця пад апекай стаў студэнтам: правіла пяці прыёмных дзяцей у доме перастала выконвацца.
— У нас быў выбар — забраць дарослае дзіця або двух малых (брата і сястру). І мы вырашылі, што вопыт з малымі ў нас ужо быў, так што справімся. Якраз доўгі час не будзе мяняцца склад сямʼі. А потым у гэтай сямʼі нарадзілася яшчэ адно дзіця – і малую таксама змясцілі да нас.
У выніку мінулым летам у сямʼі зʼявілася адразу чатыры маленькіх дзіцяці, з якіх два нованароджаных і адзін ляжачы падгадаваны. У Мікіты быў вельмі складаны фізічны стан, а 2-гадовая малая наогул не размаўляла. Гэта мог быць аўтызм. Але ў выніку гэта апынуліся проста вельмі запушчаныя дзеці, няма ніякіх сурʼёзных дыягназаў.
І вось гэта быў самы цяжкі перыяд! Мы не разумелі дзяцей, яны ўвесь час плакалі і крычалі. Не ведалі, што рабіць, рэгулярна выклікалі хуткую. Прыкладна чатыры месяцы было вельмі складана жыць. Але цяпер усё нармальна, — усміхаецца Ліра.
У выніку цяпер у сямʼі 12 непаўналетніх дзяцей. Максімум у дзіцячым доме сямейнага тыпу павінна быць 10. Але адыграла сваю ролю, што трое — з адной сямʼі і іх нельга было разлучыць.
— Цяпер я ўпэўненая, што не хачу больш дзетак. Але праз пяць гадоў у нас зноў паўстане неабходнасць іх браць, бо старэйшыя стануць паўналетнімі. Да гэтага моманту мы плануем дабудаваць уласны дом, пераехаць туды і зняць з сябе гэтыя абавязацельствы. Вядома, дзетак мы не кінем. Але ўсё жыццё, я думаю, мы не зможам быць дзіцячым домам сямейнага тыпу.
— Засталося ўсяго 17 гадоў.
— Так, усяго 17 (смяецца. — Заўв. Onliner).
«Мыцця мінімум тры ў дзень, максімум дзевяць»
Не можам не спытаць: як да такой нетыповай сямʼі ставіцца асяроддзе?
— Хоць я тут і заканчвала школу, але потым надоўга зʼехала. Вярнулася з іншым прозвішчам і такой вялікай сямʼёй. Таму, па сутнасці, нас тут не ведалі. З суседзямі маюць зносіны і сябруюць нашы дзеці, а самім доўга часу не хапала нават для знаёмства. Гэта дзеткам усе праз плот і яблычкі, і вішню перадаюць.
Магу сказаць, што мы сваіх дзяцей у крыўду дакладна не дамо. Калі трэба, і ў школу прыйдзем пагаворым. Сітуацыі здараюцца. У нас грамадства не моцна падрыхтавана да прыёмных дзяцей. Лічыцца, што генетыка вышэйшая за ўсё.
У вялікім доме ў Пружанах сямʼя жыве пяць гадоў, а год таму яны пачалі актыўна весці TikTok. Відэа атрымліваюцца і смешнымі, і кранальнымі, але заўсёды максімальна жыццесцвярджальнымі. Так мясцовыя даведаліся значна больш пра сямʼю, якая пасялілася па суседстве.
— Цяпер нас пазнаюць на вуліцы. І дзяцей пазнаюць. Дарэчы, да іх стала значна лепшае стаўленне ў школе, больш хочуць сябраваць.
Але каментары ў інтэрнэце ёсць каментары — хэйтары знаходзяцца нават на самыя мілыя відэа. Давялося з гэтым сутыкнуцца і сямʼі.
— Спачатку мне вельмі было сумна. Я магла нават плакаць, чытаючы хамскія, абразлівыя каментары, асабліва калі праходзяцца па знешнасці дзяцей. Мы ўсе неідэальныя. Было так крыўдна, што я гатовая была кінуць TikTok. Але Саша, вядома, дапамагаў, абараняў у каментарах.
Удакладняем, ці ёсць у Ліры пачуццё, што яна блогер.
— Я сябе адчуваю матуляй. І кухня — маё царства. Тут я гаспадыня.
Дзень мамы пачынаецца ў 06:30 з кубка кавы і 10 хвілін цішыні, пакуль усе спяць. Ежу Ліра рыхтуе заўсёды свежую. Прызнаецца сама: «Суп вару маленькімі порцыямі — па 8 літраў». Сямʼі такога абʼёму звычайна хапае на адзін дзень.
Кожны дзень мыццё — дакладней, мінімум тры. Калі мяняць пасцельную бялізну, то ўсе дзевяць. Уборка таксама штодзённая, але з ёй дапамагаюць дзеці. Хатняе заданне бацькі правяраюць толькі ў трэцякласніка, старэйшым давяраюць. З 8 гадоў дзеці цалкам самастойныя — могуць і памыцца, і ложак заправіць, і перакус зрабіць. З трох пачынаюць прыбіраць за сабой цацкі і выконваць дробныя даручэнні.
— А вы наогул адпачываеце?
— Вядома, магу з малодшымі дзецьмі днём прылегчы. Я да гэтага моманту імкнуся ўсе справы перарабіць. Хаджу на манікюр, педыкюр, да цырульніка, касметолага. А ўвечары галоўнае — малышню пакласці да васьмі – і вечар вольны. Усе мару пачытаць кнігу — я гэта вельмі люблю. Але ўсё ніяк не хапае часу.
У адказ на пытанне «такая энергія — ад прыроды?» Ліра адмахваецца:
— Ды якая энергія, я самы звычайны чалавек. Проста, калі бачыш гэтыя вочкі, хочаш даць ім усё самае лепшае. Ну і ўявіце, якая ў такой вялікай сямʼі падтрымка — у 15 разоў больш любові!»
