Ci bambili savieckija samaloty ŭžo vyzvaleny Minsk?
Pra toje, što savieckaja avijacyja bambiła Minsk u lipieni 1944-ha «ŭžo paśla taho, jak niemcy syšli z horada», upieršyniu napisali ŭ 2012 hodzie.
Dom Čyrvonaj armii (ciapier Dom aficeraŭ) u Minsku ŭ lipieni 1944 hoda. Pažar 3 lipienia byŭ vyklikany vybucham pakinutaj tut niemcami pierad adstupleńniem bomby, jakuju nie paśpieli svoječasova abiasškodzić savieckija sapiory. Fota: minsk-old-new.com.
«Stalin daŭ zahad»
3 lipienia 2012 hoda na sajcie radyjo «Svaboda» źjaviŭsia tekst Vitala Siamaški «Jany dahetul nie viedajuć, što až da 3 lipienia Minsk bambili «našy»!» Słovy, vyniesienyja ŭ zahałovak, naležać kandydatu techničnych navuk Alesiu Kłyšku, jaki ŭ 2010 hodzie vydaŭ knihaj aŭtabijahrafičnuju paemu «Minskaja ziamla», dałučyŭšy da jaje ŭspaminy svajoj siastry Iryny Kłyški, jakija pa abjomie składajuć amal tracinu hetaha vydańnia. Sam Aleś Kłyška naradziŭsia paśla vajny, u 1948 hodzie, a Iryna Kłyška — u 1935-m. U lipieni 1944-ha joj było dzieviać hadoŭ.
Tekst Vitala Siamaški byŭ prymierkavany da vychadu dapoŭnienaha pieravydańnia «Minskaj ziamli». Aŭtar u im pisaŭ: «U «Minskaj ziamli — 2» Aleś Kłyška zajaŭlaje: Minsk da 3 lipienia ŭščent za 2 dni razbambiła… savieckaja avijacyja». Dalej i sam Kłyška ŭ hutarcy z žurnalistam śćviardžaŭ: «Stalin viedaŭ, što ŭ Minsku niemcaŭ niama, i kali zapytali ŭ jaho, ci treba rabić bambavańnie, jon daŭ kamandu: «Usio roŭna». Siamaška ŭ adkaz zadaŭ svajmu surazmoŭcu łahičnaje pytańnie: «A tahačasnyja minčuki ŭśviedamlali, što ich bambavali svaje?» Aleś Kłyška ŭpeŭniena adkazaŭ: «Nie».
Ale nijakich stenahramaŭ z padobnymi słovami savieckaha dyktatara ŭ pryrodzie nie isnuje. Stalin nikoli nie kazaŭ ničoha padobnaha pra Minsk uletku 1944-ha. Kłyška pierakazaŭ za kimści niejkija plotki.
Siastra nie paćviardžaje
Pakolki sam Aleś Kłyška naradziŭsia ŭžo paśla vajny, asabistych uspaminaŭ jon mieć nie moh. Ale, moža, svaje siensacyjnyja śćvierdžańni jon hruntuje na ŭspaminach siastry, jakoj tady było dzieviać hadoŭ? Dy nie: pračytaŭšy ŭspaminy Iryny Kłyški ŭ vydańni «Minskaj ziamli» 2010 hoda, ja nie znajšoŭ u ich anijakaj zhadki, što savieckaja avijacyja nibyta bambiła Minsk paśla adstupleńnia niemcaŭ. Aŭtarka tolki śćviardžaje: «Samyja strašnyja bambiožki byli, kali čyrvonyja nastupali». I nijakich zhadak pra dni, kali niemcy nibyta ŭžo adstupili, a saviety jašče nie pryjšli. Ničoha dziŭnaha, bo takich dzion na samaj spravie prosta nie było.
Vital Siamaška, praŭda, piša: «Aleś Kłyška karystaŭsia nie tolki ŭspaminami. Jon šmat hadoŭ pracavaŭ u zakrytych archivach muzieja Vialikaj Ajčynnaj vajny, vyvučyŭ bahata dakumientaŭ». Ale reč u tym, što ničoha kankretnaha, što heta za dakumienty, nie kažacca i jany nie cytujucca. Inšyja ž aŭtary, jakija pracavali ŭ fondach taho samaha muzieja, nie tolki nie paćviardžajuć viersiju Kłyški, ale i abviarhajuć jaje.
Na hetym fota pažaru ŭžo niama, ale vidać cieła zabitaha niamieckaha vajskoŭca. Fota: minsk-old-new.com.
Niemcy trymalisia da apošniaha
Voźmiem knihu supracoŭnicy Instytuta historyi NAN Iryny Varankovaj «Minsk: leto 1941, leto 1944». Jaje daśledavańnie całkam pryśviečana pieršym dniam vajny ŭ Minsku da prychodu niemcaŭ, ale ŭ zaklučnym jaho raździele pa anałohii aśviatlajucca i padziei, jakija papiaredničali adstupleńniu viermachta.
Dyk voś, Iryna Varankova, hruntujučysia na dakumientach z taho samaha muzieja Vialikaj Ajčynnaj vajny, piša, što niamieckaja evakuacyja ź Minska adbyvałasia z 27 červienia da 1 lipienia ŭklučna, kali niemcy ŭzarvali čyhunačnyja šlachi. Da 30 červienia Minsk pakinuli ŭsie cyvilnyja niemcy. 1 lipienia pačali dziejničać padryŭnyja kamandy, jakija niščyli abstalavańnie pradpryjemstvaŭ, ale ŭžo viečaram taho samaha dnia jany pakinuli Minsk razam z vaśmiu tysiačami paranienych niamieckich vajskoŭcaŭ. Vajskovyja častki niemcaŭ usio jašče zastavalisia ŭ horadzie.
2 lipienia ŭ Minsk uvajšli aŭtakałony 4-j armii z papaŭnieńniem. Niemcy płanavali zamacavacca na ŭschodniaj uskrainie horada i akazać supraciŭ. Ale ŭžo zranku 3 lipienia na vulicach Minska źjavilisia pieršyja savieckija tanki. Za dzień horad byŭ całkam uziaty pad kantrol savieckaj armijaj — i tym ža viečaram znoŭ patrapiŭ pad bomby. Tolki hetym razam jany byli ŭžo niamieckija.
Jak bačym, dvuch dzion «biezuładździa» ŭ lipieni 1944-ha prosta nie było.
Mahčyma, biaźludździe na jašče niadaŭna zapoŭnienych vulicach, charakternaje dla pačatku lubych aktyŭnych bajavych dziejańniaŭ, mahło stvaryć u niejkaj častki śviedkaŭ — asabliva tych, što byli dziećmi ci padletkami, — iluziju taho, što 1 ci 2 lipienia Minsk byŭ zusim pakinuty niemcami. Ale dakumienty i sama łohika padziej śviedčać pra advarotnaje. Kali b niemcy raniej adstupili ź Minska, saviety nie praminuli b mahčymaści jak maha raniej zaniać horad — temp ich nastupleńnia byŭ tady nadzvyčaj vysokim. Nijakaj abjektyŭnaj patreby marudzić nie było.
