«Тут няма людскіх крам». Як жывецца на паўвостраве ля Свіслачы ў цэнтры Мінска
У цэнтры Мінска, недалёка ад станцыі метро «Першамайская», знаходзіцца ўчастак зямлі, які мясцовыя называюць паўвостравам. Такая назва пайшла ад таго, што пабудовы тут знаходзяцца паміж Свіслаччу, яе выгібы атачаюць іх з трох бакоў. Ёсць на паўвостраве і каларытны жылы дворык, які абʼядноўвае пасляваенныя трох– і чатырохпавярховікі. А яшчэ тут ёсць дэпутацкі дом і дом дыпламатаў. Realt паразмаўляў з мясцовымі жыхарамі і даведаўся, як тут жывецца.
Праз увесь паўвостраў праходзіць вуліца Чырвонаармейская, якая за ўвесь час паспела пабыць Кашарскай, Батальённай, Скобелеўскай, а цяперашнюю назву набыла толькі ў 1919 годзе. Калі глядзець па карце, то яна як быццам падзяляе паўвостраў на дзве часткі.
Ходзячы па ёй, можна ўбачыць будынак былога станкабудаўнічага завода імя Кірава — цяпер ён практычна пустуе, толькі некалькі памяшканняў занята пад офісы, «Кінавідэапракат» і пракуратуру Ленінскага раёна. Завяршае вуліцу гасцініца «Пекін», адкрытая тут у 2014-м.
Акрамя таго, на «паўвостраве» знаходзяцца кардыялагічны цэнтр Ленінскага раёна, аддзел прымусовага выканання, некалькі гістарычных помнікаў і парк 40-годдзя Вялікага Кастрычніка.
Перш за ўсё ідзем у дворык, які размясціўся на скрыжаванні вуліцы Чырвонаармейскай і Казарменнага завулка. Унутры тут пануе свая атмасфера. Дамы хоць і пабудаваны ў адным стылі савецкага неакласіцызму, але дзякуючы розным дэталям будынкі выглядаюць зусім рознымі, недзе нават кантраснымі. У сярэдзіне дворыка знаходзіцца «Сауна», якая першапачаткова была кацельнай і да гэтага часу выглядае як непрыкметны адміністрацыйны будынак.
Чым больш разглядаешся ў гэтым дворыку, тым больш заўважаеш незвычайных дэталяў. Вось побач з пад'ездам аднаго з дамоў стаіць яркая жоўтая канапа з фіялетавымі гірляндамі над ёй, а вось у кагосьці з акна тырчыць галава манекена ў сонцаахоўных акулярах, які нібы сочыць за тым, што адбываецца вакол.
Па ўсім двары развешаны кармушкі для птушак, відаць, што за імі тут старанна сочаць.
«У нас праходзіў адзіны ў свеце партызанскі парад»
У адным з пяціпавярховікаў гэтага дворыка жыве Яўгенія Абрамаўна. У дом па адрасе Казарменны завулак, 5а яна з сям'ёй пераехала ў 1957-м годзе. Тады яго толькі здалі ў эксплуатацыю. І жыллё тут выдзялялася работнікам Мінскага станкабудаўнічага завода ( ААТ « МЗКР»).
Тры пад'езды пяціпавярховіка аб'ядноўваюць 60 кватэр. На паверсе суседнічаюць тры трошкі і адна двушка.
— Першапачаткова кватэры былі камуналкамі. Гэта значыць, напрыклад, у трохпакаёвай тут жыло па тры сям'і. На кожную — па пакоі, — успамінае Яўгенія Абрамаўна. — Маёй маме, якая працавала на МЗКР, спачатку далі адзін пакой у двушку. Добра, жыллё было адразу з усімі выгодамі.
У нас у кватэры першапачаткова былі і ванны, і туалет, прычым паасобныя. Але вы толькі ўявіце, што ў кожнай сям'і мінімум адно дзіця, а часцей за ўсё два. І вось усе жывуць у адной кватэры. Нязручнасці, вядома, былі моцныя, але неяк жылі ў камуналцы, прычым доўгі час. Хаця з часам людзі пачалі станавіцца на чаргу па жыллё.
У выніку перасяленне праходзіла так, што кватэры выдаваліся ў тых дамах і раёнах, дзе паступова вызвалялася жылплошча. Некаторым даводзілася стаяць па 10-15 гадоў у арганізацыях, у якіх яны працавалі, каб атрымаць асобныя кватэры. Нам пашчасціла заняць тут усю кватэру, толькі калі я была ў шостым класе.
Яўгенія Абрамаўна звяртае ўвагу, што, нягледзячы на тое, што ў доме пераважаюць трохпакаёўкі, метраж ва ўсіх розны.
— Двухпакаёвыя тут па метражы аднолькавыя. Што да трохпакаёвак, то ў нас, напрыклад, яна 72 квадраты, але гэта самы маленькі метраж з трох варыянтаў. Дзве астатнія на пляцоўцы большыя памерам: у іх і пакоі прасторнейшыя, і калідор даўжэйшы. Дарэчы, наколькі я ведаю, ва ўсіх кватэр на першых паверхах тут ёсць падвалы, у якіх можна, напрыклад, захоўваць бульбу. А вось балконаў вельмі мала, і гэта вялікі мінус, бялізну даводзіцца сушыць на вуліцы.
Дом, у якім жыве Яўгенія Абрамаўна, пабудаваны ў стылі савецкага неакласіцызму. Рысы стылю прасочваюцца, напрыклад, у арачных вокнах, якія размешчаны над уваходамі ў пад'езды. Фасад дома ўпрыгожаны барэльефамі з вазамі, на даху дома ўстаноўлены скульптурныя кампазіцыі.
Пяціпавярховік узведзены з цэглы, якая ад часу месцамі ўжо змяніла колер. Магчыма, таму і ўзнікае адчуванне, што дом мае патрэбу ў рамонце.
Як расказала мясцовая жыхарка, за ўвесь перыяд капітальныя рамонты тут рабіліся два разы. Першы — у 1968-м годзе, а другі — у 1981-м.
— Тады яшчэ была савецкая ўлада, усё змянялася дасканала. Нам абнаўлялі стаякі і трубы, фарбавалі падлогі, сцены і столі. Прычым усё гэта рабілася бясплатна, — успамінае Яўгенія Абрамаўна. — На дадзены момант капітальнага рамонту не было практычна трыццаць гадоў.
Адзначае жанчына і тое, што дом патроху амалоджваецца.
— Я ўжо мала каго ведаю з суседзяў, не тое, што ў доме, але нават і ў пад'ездзе. Людзі часта прадаюць кватэры. Дарэчы, робяць рамонты, якія і руйнуюць гэты дом. Сам па сабе ён жа стары, а яны ўсё ломяць да самай цэглы, гэта жахліва. А яшчэ тут шмат кватэр здаецца ў арэнду, таму часта людзі мяняюцца. Часам сустрэнеш кагосьці ў пад'ездзе, чалавек прывітаецца, а я ўвогуле не разумею, хто гэта і адкуль.
З часам змены адбываюцца не толькі з самім домам, але і з раёнам, дзе гэты двор знаходзіцца.
— Раней мы гэты раён называлі Ляхаўка. А завулак так і быў Казарменным. Яго так назвалі таму, што некалі тут стаялі ўланскія казармы. Так назва і прыжылася, і яе не мянялі.
Сам па сабе мне раён вельмі падабаецца, я ўжо так прывыкла да яго, столькі гадоў тут жыву. Але ёсць і адзін сур'ёзны мінус. Тут зусім няма людскіх крам, асабліва самых неабходных — прадуктовых. Калі школьніцай была, тут на вуліцы Лодачнай быў прыватны сектар і працавалі чатыры прадуктовыя і адна прамтаварная. Потым адкрылі добрую краму на Чырвонаармейскай, у ёй можна было купіць усё — ад тэпцікаў да пральных машын. Але яе таксама закрылі, сказалі, што ў гэтым раёне вельмі дарагая арэнда. Цяпер у нас застаўся толькі адзін гастраном «Старажытны» на Чырвонаармейскай, а калі яшчэ далей пайсці, гэта значыць «Еўраопт», але ён усё ж далекавата. Даводзіцца заказваць ежу па інтэрнэце, але гэтага не будзеш рабіць кожны дзень, асабліва калі трэба нешта па дробязі. Акрамя гэтага, тут усё выдатна – і паліклініка побач, і аптэкі недалёка, зручна.
А яшчэ Яўгенія Абрамаўна гаворыць, што ў 1944-м годзе, калі вызвалілі Мінск, тут на набярэжнай праходзіў адзіны ў свеце партызанскі парад.
— Ужо даўно абяцалі паставіць помнік з гэтай нагоды, але не зрабілі, хоць гэта сур'ёзнае гістарычнае месца.
«Такой цішыні і спакою, як раней, ужо няма»
У цікавым дворыку жыве і Вольга Анатольеўна. У чатырохпавярховік на Чырвонаармейскай, 34 разам з сям'ёй яна пераехала ў 1969—1970-х гадах.
— Тады быў дзяржабмен кватэр. Вось так мы сюды і засяліліся. Да нас тут была камуналка. Цяпер я ведаю, што дом уяўляе архітэктурную каштоўнасць. І ходзяць чуткі, што працаўнікі завода, які быў непадалёк, будавалі яго самастойна, але не ведаю, наколькі яны праўдзівыя.
Усяго ў гэтым доме тры пад'езды. У адрозненне ад папярэдняга тут на пляцоўцы па тры кватэры — дзве двушкі і адна чатырохпакаёвая. Вольга Анатольеўна прыгадвае, што апошні раз будынак рамантавалі гадоў трынаццаць таму.
— Тады тут мянялі вокны і трубы, усе бялілі і фарбавалі, таксама ўцяплілі нам паўночны бок. Цяпер, з часам, нічога такога глабальнага рабіць ужо і не трэба.
Адзначае яна і змены, якія адбыліся з дваром: «Тут раней стаялі двухпавярховыя адрыны. Яны былі пабудаваны з цэглы, такія вялікія па памеры і зручныя. Кожнай кватэры быў дадзены адзін такі застаронак. Потым вырашылі, што яны неэстэтычныя, і ўсё знеслі прыкладна ў пачатку 2000-х, акультурылі двор».
У эксплуатацыю чатырохпавярховік быў здадзены ў 1953-м годзе, адразу з усімі выгодамі — вадой, ацяпленнем і электрычнасцю. Пабудаваны дом таксама ў стылі савецкага неакласіцызму. Толькі тут ужо больш выразна прасочваюцца ягоныя рысы. Будынак дэкарыраваны ляпнінай і барэльефамі, а на ўваходзе ў пракуратуру Ленінскага раёна, якая размешчана на першым паверсе дома, узведзены элегантныя калоны.
— Пракуратура была не адразу, — успамінае Вольга Анатольеўна. — Першапачаткова тут быў дзіцячы садок, але мы ўжо не паспелі туды аддаць сваё дзіця, ён быў закрыты ў 2000-х. Хаця жыхарам ён ніяк наогул не перашкаджаў. Звычайна ж усе на дзень разыходзяцца — дарослыя на працу, дзеці — у сад ці школу, а калі ўжо ўсе вяртаюцца, дык і сад пераставаў працаваць. Але вось пасля закрыцця, месца пуставала некалькі гадоў, і недзе ў 2012-м з'явілася пракуратура.
На думку Вольгі Анатольеўны, ёсць і не вельмі станоўчыя змены, якія адбыліся з раёнам.
— Раней тут было вельмі ціха і спакойна, потым недалёка ад нашага дома пабудавалі гасцініцу «Пекін». З таго часу, стала нашмат больш машын. Такой цішыні і спакою, як раней, ужо няма. Яшчэ магу адзначыць адзін мінус жыцця тут — гэта тое, што далёка знаходзіцца транспарт.
«У двары зусім няма месца, усё застаўлена машынамі»
Яшчэ ў адным чатырохпавярховым доме гэтага дворыка, праўда ўжо па адрасе завулак Казарменны, 5, жыве Марыя (імя зменена па жаданні суразмоўніцы). Першапачаткова кватэра належала яе свякрусе, але ўжо больш за дзесяць гадоў жанчына жыве тут з сям'ёй.
Сам дом быў пабудаваны ў 1954-м годзе. Ён ужо больш падобны на тыповыя пасляваенныя сталінкі. Першапачаткова тут на першым паверсе знаходзіліся яслі, але іх закрылі на пачатку 1990-х гадоў. А яшчэ да капітальнага рамонту першыя паверхі пад'езда былі з вялізнымі вокнамі, зараз тут стаяць шклопакеты звычайнага памеру.
Сама Марыя мала што ведае пра дом, больш расказвае пра сучасны стан двара. Яе непакоіць, што тут у апошнія гады стала зашмат машын.
— У нас у двары зусім няшмат месца, таму ўвесь час усё застаўлена. Хаця месцы каля дамоў лічацца гасцявой паркоўкай. Раней, вядома, менш транспарту было, таму ў вялізнай пляцоўцы ніхто і не меў патрэбы, але з часам дабрабыт людзей паляпшаецца, а як вынік, нам тут у двары не прайсці і не праехаць. Ёсць і іншыя нязручнасці. Напрыклад, калі ўзімку выграваюць машыны тут і дыхаць няма чым, і на развешаную бялізну ляціць бруд. Гэта жудасна. Тут зусім побач ёсць паркоўка для аўтамабіляў, але яна платная. І, канешне, людзі выбіраюць бясплатны варыянт, эканомяць.
Дэпутацкі дом і дом дыпламатаў
Звярнула Марыя ўвагу і на тое, што насупраць іх размешчаны дом, у якім жывуць дэпутаты, калі прыязджаюць на сесію парламента. То бок, гэта не іх кватэры, а дзяржаўныя арэндныя. Пры гэтым у доме шмат і звычайных кватэр, дзе жывуць не звязаныя з дзяржслужбай людзі. Але мясцовыя называюць гэты дом менавіта дэпутацкім.
А яшчэ на паўвостраве ёсць дом дыпламатаў. Яго будаўніцтвам займаўся вядомы беларускі прадпрымальнік Андрэй Клімаў, кампаніям якога перадавалі даўгабуды. Іх Мінгарвыканкам аддаваў за долю ў будаўніцтве. Гэты даўгабуд на Чырвонаармейскай, 22а стаў самым вядомым праектам кампаніі «Андрэй Клімаў і Ко».
Цяпер дом выкарыстоўваецца для пражывання кіраўнікоў і супрацоўнікаў дыпламатычных прадстаўніцтваў, прадстаўніцтваў міжнародных арганізацый і консульскіх устаноў. Яго тэрыторыя агароджана і ахоўваецца.
