Siamja viarnułasia z Danii ŭ Vałožynski rajon, kab žyć u biełaruskamoŭnym asiarodździ

Pabudavali dom u Vałožynskim rajonie i naradzili syna. Ciapier Nastasiu dva z pałovaj hoda. «My šmat dumajem, jakoj budzie Biełaruś u budučyni».

Halina pracuje ŭ bujnoj kansałtynhavaj kampanii. Raniej u dackim ofisie, paśla pieraviałasia ŭ Maskvu. Siarhiej kiruje biełaruskim adździaleńniem ekanamičnaha instytuta Case.

Halina: Usie pytajucca, čaho my viarnulisia. Žyli sabie stolki hadoŭ spakojna za miažoju, vučylisia, pracavali, usio mieli. Ale, pa-pieršaje, nam tut lepš za ŭsio, my tut dobra siabie adčuvajem. Tut ty doma, siarod blizkich i rodnych ludziej.

Siarhiej raskazvaje, što kali nie było dziciaci, jany mahli za tydzień źmianić try jeŭrapiejskija krainy. «Tamu ŭ naradžeńnie dziciaci dla nas byŭ taki momant — pryziamlicca.

Padumać, dzie my chočam žyć. Vybrać adno hetaje miesca, voś hety kankretny dom».

U domie Haliny i Siarhieja pačuvaješsia jak unutry realizavanaj mary. Ichnaj mary. Napoŭnicu vykarystoŭvajučy znakamity vałožynski łandšaft, dom pabudavali na ŭzhorku.

Vokny ŭ im takija vialikija, što navakolnyja krajavidy — pali, drevy, vuzkaja hravijka ŭnizie, — zdajecca, prachodziać skroź jaho. U vioscy, dzie jany nahledzieli hety vializny kavałak ziamli, usiaho dvanaccać chat. Ale stała žyvuć tolki jany i jašče siamja starych. Astatnija najazdžajuć z haradoŭ.

Siarhiej i Halina pierakananyja, što mieć ułasny dom i vialiki kavałak ziamli za 40 chvilin ad Minska — našmat lepš dla dziciaci, čym žyć u staličnaj kvatery.

Dla maładoj siamji ŭ bolšaści jeŭrapiejskich krainaŭ heta amal niemahčyma. A ŭ Biełarusi jany jašče mohuć dazvolić sabie hadavać dziaciej tak, jak ličać pravilnym.

Halina: Nam važna vychavać dzicia ŭ maksimalna naturalnych umovach — na pryrodzie, u spakoi. Dać jamu mahčymaść raźvivacca, spaścihać hety śviet samomu. I voś tut dla hetaha najlepšyja ŭmovy. A pa-druhoje — vychavać jaho dobrym čałaviekam, biełarusam. Kab jon lubiŭ svaju krainu, svaju radzimu.

Na pytańnie, ci tak užo adroźnivajecca biełaruski krajavid ad taho, što bačać u siabie za voknami žychary dackaj vioski, Halina i Siarhiej adkazvajuć uzrušana: «Usim adroźnivajecca!» Tym, što jano ŭ Biełarusi, tym, što jano tut, jano tvajo, svajo.

Biełaruś maje vielmi svojeasablivy klimat, navakolle, damy, pali, navat traktary, darohi — usio svajo. «Pabudzi mianie siarod nočy, skažu — ja ŭ Biełarusi, usio narmalna, usio spakojna», — praciahvaje Siarhiej.

Jon upeŭniena kaža, što Biełaruś — heta nie tolki horad. «Heta nie Minsk i nie abłasnyja harady. Heta vioska. Biełaruskamoŭnyja škoły, sadki, padručniki — tut usio jość».

Vyhladaje, što dla ich niama pytańnia, jakoje chvaluje bolšaść biełaruskamoŭnych siemjaŭ ź dziećmi, — dzie šukać biełaruskaje ŭ Biełarusi.

Halina: «Schadzicie da našych susiedziaŭ — jany razmaŭlajuć na čystaj biełaruskaj movie. Pajdzicie ŭ naš sadok — tam biełaruskaja mova. I jon znachodzicca ŭ kulturnym asiarodku. Jon bačyć ludziej, jakija razmaŭlajuć pa-biełarusku. I heta nie reziervacyja. Prosta ludzi tak žyvuć. U našym rajonie mova — nie dziva. Dyj sadki, škoły, teatry, muziei, usia infrastruktura — jana jość u Biełarusi».

Siarhiej bolš kateharyčny: kaža, što treba było źjechać «adtul», kab zrazumieć, što takoje Biełaruś.

Dośvied ich zamiežnaha žyćcia šmat u čym nahadvaje namahańni biełaruskamoŭnych baćkoŭ, jakija bjucca za toje, kab stvaryć dla svaich dziaciej biełaruskuju Biełaruś. Halina ŭpeŭniena kaža:

žyvučy tut, ty peŭna adčuvaješ siabie ŭ Biełarusi, u biełaruskaj kultury. «Kali žyvieš za miažoju, hetaha niama. Bo kali ŭžo dzieci ŭ tym vieku, kali mohuć vybirać, to vybirajuć toje, što čujuć vakoł, što im bližejšaje». Jana ŭpeŭnienaja, što ŭžo pieršaje pakaleńnie emihrantaŭ moža stracić poviaź z radzimaj.

Jany našmat spakajniej staviacca da sterylnaści biełaruskamoŭnaha asiarodździa, jakoha tak prahnuć šmat jakija siemji ŭ Biełarusi.

«U nas niama prablem, kab dzicia rasło pa-biełarusku. My biełaruskamoŭnaja siamja — i heta narmalna, — kaža Halina. — Ale my dumajem pra anhłamoŭny sadok, a nie pra biełaruski.

My adčuvajem siabie jeŭrapiejcami, tamu dzicia pavinnaje viedać anhielskuju movu jak rodnuju. Heta prosta aksijoma. Heta nieabchodna, kab adčuvać siabie svabodna ŭ sučasnym śviecie i mieć mahčymaść vybrać sabie i lubuju adukacyju, i lubuju budučyniu».

Halina kaža, što najlepšy sposab — addać dzicia ŭ anhłamoŭny sadok jak maha raniej. U Minsku taki sadok jość. Zrazumieła, heta vielmi niatanna kaštuje. Ale jany hatovyja da takich vydatkaŭ. Kažuć, što dać dzieciam adukacyju najvyšejšaj jakaści — heta abaviazak baćkoŭ. «Heta prosta baza dla kožnaha čałavieka ŭ siońniašnim śviecie.

Kali ŭ Savieckim Sajuzie adukacyja była pastolki-pakolki, bo patrebnyja byli suviazi, kab mieć dobruju pracu, to ciapier adukacyja — heta inviestycyja baćkoŭ dzieciam na ŭsio žyćcio.

Ja, naprykład, svaim baćkam vielmi ŭdziačnaja za toje, što ŭ mianie byli mahčymaści i mianie tak vychavali, što było žadańnie vučycca».

I Halina, i Siarhiej skončyli zusim nie staličnyja siarednija škoły.

Kažuć, što jakraz školnaja adukacyja ŭ Biełarusi narmalnaja. A voś vyšejšaja faktyčna ničoha nie vartaja.

Tamu jany navat nie dumajuć, što ichnyja dzieci skončać biełaruskija ŭniviersitety. Dakładna buduć vučycca za miažoj. Na bakałaŭrskuju stupień kožnaha ź dziaciej u najlepšym univiersitecie śvietu im treba pa sto tysiač dalaraŭ. I heta hrošy, pra jakija jany dumajuć užo ciapier. Ale vybirać, kim być, dzicia musić samastojna. I, peŭna ž, jany nie buduć uładkoŭvać svaich dziaciej na pracu ci šukać im ciaplejšych miescaŭ u žyćci.

Halina: «Ja mahu addać dzicia ŭ sadok z anhielskaj movaj. Mahčyma, heta jamu budzie niaprosta i nie vielmi spadabajecca. Ale ja liču, što heta pravilna — i tak budzie. I ŭsio! A što rabić? Heta adkryvaje jamu śviet.

Voś u Sieržuka dźvie vyšejšyja adukacyi ŭ zamiežnych univiersitetach. Pa čatyry zamiežnyja movy ŭ nas abaich. Heta prosta aksijoma: šmat vučycca ŭ maładości za miažoj, pracavać, nabiracca vopytu. A paśla ŭžo vyrašać, dzie jamu žyć, bo dla jaho ŭžo ŭsie dźviery buduć adčynienyja.

My za jaho nie budziem vybirać, što jamu vučyć. Ale toje, što tabie padabajecca, ty musiš vučyć. Dniami, načami — ale budź tam prosta zorkaj. I my dajem tabie ŭsie mahčymaści», — tak tłumačyć Halina svaje padychody da navučańnia dziaciej.

Ale ŭ hetym miescy razmovy Halina raptam spachapiłasia, kab patłumačyć, jakimi vysiłkami dajecca ludziam dobraja adukacyja, dobraja praca i dobry zarobak. Na tle niachitrych historyj pra «lohki emihrancki chleb», što tak hrejuć dušy prostych biełarusaŭ, hetaje amal apraŭdańnie vyhladaje zrazumiełym:

Halina:

«Ja ŭ sumie vučyłasia vosiem hadoŭ u piaci ŭniviersitetach. Maju try vyšejšyja adukacyi. Kali zhadvać, to heta byli ciažkija hady. Ciapier ja b užo nie paŭtaryła. Ja była ŭ Amierycy — adna, u dvaccać hadoŭ, dva ŭniviersytety i try pracy… Heta było vielmi ciažka».

Nastaś mały, i ŭ Haliny niama mahčymaści pracavać napoŭnicu. Amal dva hady zarablaŭ adzin Siarhiej.

Ciapier Halina čas ad času jeździć na pracu ŭ maskoŭski ofis. U Biełarusi jana adkryła nievialičkaje pradpryjemstva «Šlachietnyja vyraby». Heta tam vyrablajecca myła «Karali»

ŭ dychtoŭnych skrynačkach pad nazvami, vytančanaść jakich chavaje ŭpeŭnieny kamiercyjna-ideałahičny raźlik: «Vilenskaje baroka», «Panna Niaśviža», «Cud na Kalady»…

Halina kaža, što myła — heta tolki forma. «Voś „Vilenskaje baroka“ — dla mianie była važnaja sama nazva, a nie toje, što heta myła. Kab možna było samomu vyrablać pradukt, jaki možna pazicyjanavać jak ułasna biełaruski, šukać cikavyja nazvy, jakija b adukoŭvali dastatkova vialikaje koła ludziej. I abaviazkova kab heta byŭ pradukt vysokaj jakaści — premium-siehmentu. Kab jaho kuplali za jakaść tyja, kamu ŭsio adno, jak jon nazyvajecca, i razam z tym jašče i adukoŭvalisia, adkładali ŭ hałavie znakavyja dla biełarusaŭ kulturna-histaryčnyja fienomieny».

Tak Halina i Siarhiej zvykła adkazvajuć na pytańnie «Čamu vy viarnulisia?» nie tolki słovami.

«Kab lubić Biełaruś našu miłuju, treba ŭ roznych krajach pabyvać» — chto b dumaŭ, što hetaja mietafara z tvorčaha naboru vypusknika biełaruskaha žurfaka jak najlepš laža na składany sučasny śviet. U jakim užo niemahčyma adnym słovam adkazać na pytańnie, jakoj ty nacyjanalnaści, jakaja tvaja rodnaja mova i dzie tvaja radzima.

Halina: «My chočam, kab našyja dzieci vyraśli tut, kab jany lubili svaju krainu, historyju, movu, kab dla ich heta było svajo, rodnaje. A ŭžo jany tady majuć prava vybirać, dzie jany chočuć žyć. Ale my jak baćki chočam, kab jany vyraśli tut».

Siarhiej: «Ja viedaju, što nie fakt, što moj syn budzie razmaŭlać pa-biełarusku. Jon moža razmaŭlać pa-francuzsku ci pa-ispansku. I žonka ŭ jaho, mahčyma, budzie nie biełaruska. Ale hałoŭnaje, kab jaho ciahnuła siudy. Kab jon moh skazać: «Voś maje baćki adsiul, ja tut žyŭ».

Radyjo «Svaboda»

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH