Dziela Ajčyny

Čačenski paet, ź jakim vučyŭsia ja niekali ŭ Litaraturnym instytucie, spytaŭ, kali ŭ horadzie Hroznym siadzieli my ŭ šašłyčnyj, jakaja pry šturmie Hroznaha na dźvie traciny zhareła — na šyldzie tolki zadymlenyja litary ŠAŠŁ zastalisia:

— A ŭ vas jość ludzi, hatovyja achviaravać saboj dziela svabody Ajčyny?

Na Kaŭkazie nie saromiejucca patetyki.

Ja nie znajšoŭ, što adkazać… Byŭ vierasień 1996 hoda. Kala paŭhoda tamu ŭ Hechi-Ču zabili Džachara Dudajeva, u Chasaŭjurcie tolki što padpisali damovu pra skančeńnie čačenskaj vajny (jak akazałasia, pieršaj, u jakoj za svabodu Ajčyny zahinuli dziasiatki tysiač čačencaŭ), Łukašenka ŭ Minsku rychtavaŭ refierendum pa źmienie Kanstytucyi, a Źmitru Daškieviču było ŭsiaho 15 hadoŭ — i ja pra jaho ničoha nie viedaŭ. Kali b viedaŭ, ja b znajšoŭ, što adkazać majmu čačenskamu siabru.

My chodzim da varažbitak, cyhanki nam hadajuć pa rukach, astrołahi — pa zorkach, ale zusim nie linii na dałoniach i nie zorki ŭ niabiosach vyznačajuć naš los. Jaho vyznačajuć vojny, mirnyja pahadnieńni, vybary, refierendumy…

Refierendum 1996 hoda pryvioŭ Źmitra Daškieviča ŭ 2006-m na Płošču. Paśla Płoščy — u turmu. Jak akazałasia, u pieršuju. Da druhoj Płoščy dajści jamu nie dali, bo ŭžo vidavočny byŭ adkaz na pytańnie, zadadzienaje niekali mnie maich čačenskim siabram u horadzie Hroznym. Tamu — druhaja turma, a siońnia ŭžo realnaja i turma treciaja.

U paryvach svaich ramantyčny — Źmicier uražvaje ćviordaściu. Mužnaściu.

U śniežni 2010-ha, za tydzień da Płoščy jon skazaŭ mnie i Mikołu Statkieviču ŭ kaviarni kala čyhunačnaha vakzała, što hatovy na ŭsio. Skazaŭ pa-biełarusku prosta, biez patetyki.

Ja pahladzieŭ tady na jaho, padumaŭ: «Adkul heta ŭ im?» — i znajšoŭ adkaz praz hod, sustreŭšysia ź jahonym baćkam. U baćki toj ža ramantyzm, jaki zakinuŭ jaho, žurnalista Viačasłava Daškieviča až na Mahadan, i taja ž tviordaść. Mužnaść.

Ničoha nie biarecca źniadkul, ništo nie byvaje vypadkovym.

Minułaj viasnoj, pierabiedavaŭšy i pierachvareŭšy sercam los syna, pamierła ŭ 54 hady maci Źmitra. Ciapier ciažkaja chvaroba ŭ baćki…

Kali Boh pasyłaje takija vyprabavańni dziela hartavańnia voli i siły, dyk jano, badaj, zanadta.

Ale nie narakać ža na Boha. Nie praź Jaho ž ni ŭ čym nie vinavataha junaka kinuli ŭ viaźnicu, nie praź Jaho nie dali pachavać maci, nie praź Jaho nie dazvalajuć pabracca šlubam z kachanaj, žyć siamjoj, hadavać dziaciej… I ŭsio praz što? Tolki praz toje, što junak hety z tych biełarusaŭ, jakija hatovyja achviaravać saboj dziela Ajčyny.

20 lipienia ŭ Źmitra dzień narodzinaŭ — 31 hod. Try ź ich — u viaźnicy. Z paŭhoda ŭ karcarach.

Hodnaść, ź jakoj vytrymlivaje jon vyprabavańni, nie moža nie vyklikać pavahi. Kali nie bajacca, jak nie bajacca jaje na Kaŭkazie, patetyki, dyk jon adzin z našych nacyjanalnych hierojaŭ. I na biełaruskaj ziamli hanarycca im moža jahony baćka, a na biełaruskich niabiosach — jahonaja maci.