Pradprymalnik Parchomienka: «Vialikaja Litva — heta majo»

«Historyja — heta ŭvaskrašeńnie», — hetyja słovy znakamitaha historyka i piśmieńnika Žula Mišle uspaminalisia mnie, kali ja hutaryła z panam Alaksandram Parchomienkam.

Mienavita «panam». Jon i sam da ŭsich źviartajecca «pan», i maniery maje panskija. Jon pradprymalnik, daŭno pracuje na budaŭničym rynku va Uruččy. Spravu svaju lubić, i tamu biźniesmien paśpiachovy: kaža, što kamiercyjnaja žyłka dastałasia ŭ spadčynu ad pradzieda. Siem hadoŭ nazad jon pierajechaŭ u Minsk z Mazyra, raźviŭ svaju spravu, nabyŭ nieruchomaść, addaŭ dziaciej u prestyžnuju himnaziju.

Razam z hetym jon spansaruje šmat nacyjanalnych inicyjatyvaŭ. I rychtuje materyjał dla knihi «Jak ja staŭ litvinam».

I ad pačatku intervju mianie ŭražvaje: «Stymułam dla surjoznaha zachapleńnia historyjaj staŭ nadłom.

Kali ŭ 2006-m ja pierajechaŭ u Minsk z Mazyra, ja psichałahična złamaŭsia, pierastaŭ havaryć pa-biełarusku paŭsiudna, jak raniej, bo ja bačyŭ, što maju biełaruskuju nie ŭsprymajuć, što mianie nie razumiejuć. Ciapier ja havaru pa-biełarusku tolki z tymi, chto havoryć pa-biełarusku sa mnoj. Ale heta stała i šturškom da paznańnia, da vučoby, da knih Mikoły Jermałoviča, Ździsłava Sićki, Uładzimira Arłova, inšych aŭtaraŭ».

Reakcyjaj na navakolnuju rusifikacyju stała «rekanstrukcyja karanioŭ».

Pastupova Alaksandr pryjšoŭ da vysnovy, što nazva Biełaruś — nieadpaviednaja. «My — litviny, ci vialikalitviny, i nam varta pamianiać naviazanuju čužyncami nazvu našaj krainy Biełaruś na adpaviednuju histaryčnaj: Vialikaje Kniastva Litoŭskaje ci Vialikaja Litva». «Nazvu „bieła-rus“ nakinuli nam palittechnołahi z carskaha Pieciarburhu ŭ druhoj pałovie XIX stahodździa», — upeŭnieny Alaksandr.

Parchomienka vieryć, što Litva — heta nie plemia, a nazva słavianskaha vajskovaha źviazu (teoryja Ździsłava Sićki — pra jaje možna pračytać u knizie hetaha aŭtara «Utrop Litvy»

(jaje vydała Baranavickaja arhanizacyja Tavarystva biełaruskaj movy, 2009 h., 324 s). Litva jak vajskovy atrad baraniła słavian u časie ich ruchu na ŭschod u pieršym tysiačahodździ. Kali na terytoryju Biełarusi pryjšli radzimičy, kryvičy i drahavičy.

Ale ci jość pad «litvinizmam» navukovaja asnova? — pytajusia ja.

Hetaje pytańnie nie da mianie, a da prafiesijnych historykaŭ, adkazvaje Parchomienka. Pra siabie kaža, što arhumienty «litvinaŭ» «lahli asabista mnie na dušu». Jon adčuŭ: tak, Vialikaja Litva — heta jahonaje!

Kavałački mazaiki skłalisia ŭ peŭnuju karcinu, usio stała na miesca, kaža jon. «My nijakija nie ruskija ci bieła-ruskija:

ruskija siońnia — heta słaviana-finy, jany inšaj tradycyi. A my — słaviana-bałty, litviny».

Parchomienka vieryć, što Litva — heta nie plemia, a nazva słavianskaha vajskovaha źviazu (teoryja Ździsłava Sićki). Litva jak vajskovy atrad baraniła słavian u časie ich ruchu na ŭschod u pieršym tysiačahodździ. Kali na terytoryju Biełarusi pryjšli radzimičy, kryvičy i drahavičy.

Pra litvu i litvinstva Parchomienka moža havaryć biaskonca.

Z čym ja nie mahu pahadzicca, kažu ja, dyk heta z Vašaj idejaj ab spałučeńni bieł-čyrvona-biełaha i zialona-čyrvonaha ściahoŭ, ab spałučeńni hetych koleraŭ. Bajusia, što i mnohija maje znajomyja, dla jakich bieł-čyrvona-bieły ściah — sapraŭdy śviaty, nie pahodziacca.

«I dla mianie bieł-čyrvona-bieły ściah — sama daskanałaść, — adkazvaje Parchomienka. — Heta spałučeńnie koleraŭ Isusa Chrysta. Ale i zialona-čyrvonaje spałučeńnie dla nas nie čužoje.

Jano — dachryścijanskaje, tradycyjnaje dla našych prodkaŭ, jany žyli ź im stahodździami, jano sustrakajecca i na staražytnych hramatach vialikich kniazioŭ i šlachty. Parchomienka dapuskaje, što aŭtary sučasnaha ściaha Biełarusi ni pra što takoje i dumki nie mieli, ale niejkim mistyčnym čynam vyjšła, što samaje staražytnaje spałučeńnie litvinskich koleraŭ trapiła na sučasny ściah. Mienavita pad hetymi kolerami našy prodki nie puścili da nas manhołaŭ, kali Jeŭropa stajała na kaleniach, nahadvaje jon.

Parchomienka zaŭvažyŭ, što zialony i čyrvony kolery prysutničajuć i na ściahu sučasnaj Litvy.

Heta znoŭ daje nam znać ab sabie staražytnaja Litva, kaža jon.

Parchomienka žyvie sa svajoj vialikaj idejaj — idejaj Vialikaj Litvy. Takuju krainu, jak Vialikaja Litva, jakaja siahała ad mora da mora i była samaj vialikaj u Jeŭropie, mahła zbudavać tolki vialikaja nacyja, paŭtaraje Parchomienka. I kali siońnia nam naviazvajecca čužaja tradycyja, mova i kultura, to heta nie moža pryvieści ni da čaho dobraha.

* * *

Alaksandr Parchomienka, 46 hod, naradziŭsia ŭ Naraŭlanskim rajonie, u vioscy Pieramoha, składzienaj z chutaroŭ. Pradprymalnik. Inicyjatar vydańnia atrybutyki z nacyjanalnaj simvolikaj: kašulek, žakietaŭ, nalepak na ladoŭniu.

Natałka Babina

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj
ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru
«Našaj Nivy» ŭ TH