Navukoŭcy stvarajuć biaśpiečny zvyšmahutny reaktar, jaki dazvolić admovicca ad nafty i hazu
U daśledčym centry Kadaraš na poŭdni Francyi pačałosia budaŭnictva pieršaha ŭ śviecie ekśpierymientalnaha termajadziernaha reaktara ITER. Cyrymoniju adkryŭ prezident Emanuel Makron — pad muzyku z kinasahi «Zornyja vojny», piša bbc.com.
Navukoŭcy surjozna nazyvajuć ITER štučnym soncam. U vakuumnaj kamiery pamieram z 10-paviarchovy dom — 30 m u vyšyniu i stolki ž u dyjamietry — płanujecca ŭ pramysłovym maštabie prajhrać praces termajadziernaha sintezu, jaki siłkuje enierhijaj našu zorku.
U teoryi termajadzierny sintez — nievyčerpnaja krynica enierhii. Usiaho niekalkich hramaŭ vadarodnaha paliva dastatkova, kab zabiaśpiečyć ciapłom i elektryčnaściu tysiačy damoŭ, a «brykiet» pamieram z ananas moža zamianić 10 tys ton vuhalu.
Tolki ŭ adroźnieńnie ad tradycyjnych ciepłavych abo atamnych elektrastancyj, termajadzierny reaktar nie zabrudžvaje atmaśfieru vykidami parnikovych hazaŭ i nie pakidaje taksičnych radyjeaktyŭnych adchodaŭ.
«My natchnialisia Suśvietam i zorkami, dzie termajadzierny sintez stvaraje enierhiju na miljardy hadoŭ napierad», — zajaviŭ hienieralny dyrektar ITER Biernar Biha.
Udzielniki prajekta padkreślivajuć: ITER — ekśpierymientalny reaktar. Heta nie termajadziernaja elektrastancyja, a placoŭka dla biesprecedentnaha fizičnaha ekśpierymientu.
Adnak, kali ŭsio pojdzie pa vyznačanym płanie, hety ekśpierymient vyznačyć budučyniu ŭsioj enierhietyki na płaniecie.
ITER — samaja maštabnaja navukovaja budoŭla ŭ historyi čałaviectva. U ekśpierymiencie biaruć udzieł 35 krain: Indyja, Kitaj, Rasija, ZŠA, Paŭdniovaja Kareja, Japonija i krainy ES (plus Vialikabrytanija i Šviejcaryja) — heta 80% usioj suśvietnaj ekanomiki i bolš za pałovu nasielnictva płaniety.
Asnoŭny abjom finansavańnia (45%) uziaŭ na siabie Jeŭrasajuz. Astatnija vydatki krainy-ŭdzielnicy dzielać paroŭnu.
Palivam reaktara słužać dźvie raznavidnaści vadarodu (ich nazyvajuć izatopy) — dejteryj i trytyj. U adroźnieńnie ad nafty, hazu i ŭranavaj rudy, zapasy i taho i inšaha praktyčna nie abmiežavanyja: adzin u pramysłovych maštabach zdabyvajecca z vady Suśvietnaha akijana, druhi — ź lityju, u vyniku dosyć nieskładanaj reakcyi.
Ale hałoŭnaje adroźnieńnie, pa słovach navukoŭcaŭ, heta absalutnaja biaśpieka termajadziernaha reaktara, pakolki tam paprostu niama čamu vybuchać.
