«Давялося ісці ў КДБ на допыт з дэтэктарам хлусні». Прапаведнік Мельянец выехаў з Беларусі з сямю дзецьмі і расказаў пра пераслед
З Беларусі з'ехаў прапаведнік і бацька сямі дзяцей Сергій Мельянец. Мужчына атрымаў вядомасць праз свае нататкі ў фэйсбуку, дзе ён бясстрашна распавядаў пра палітычныя суды і дапамогу ахвярам рэпрэсій. «Наша Ніва» пагутарыла з Сергіем пра пахаванне Зельцара, беларускія суды, смеласць і пакутлівыя 25 сутак на Акрэсціна, адкуль Мельянец вызваліўся цудам.
Фота: архіў суразмоўцы
Дапамагчы вялікай сям'і Сергія Мельянца можна тут.
Сергій з пратэстанцкай сям’і, але прыйшоў у хрысціянства сам. Шмат чытаў пра розныя тэорыі ўзнікнення Сусвету, і толькі ў 18 гадоў далучыўся да царквы. Мужчына скончыў біблейскі каледж і семінарыю, але вырашыў, што не хоча жыць за кошт службы ў царкве, таму знайшоў працу менеджарам па продажах. Паралельна з гэтым удзельнічаў у жыцці царквы і актыўна займаўся дабрачыннасцю.
— 10 жніўня 2020 года мы з маімі братамі паехалі ў раён канцэртнай залы «Мінск», збіраліся проста памаліцца — як хрысціяне мы верым, што толькі Бог можа дапамагчы Беларусі змяніцца, — Сергій згадвае сваё першае затрыманне пасля выбараў. — Як толькі пад’ехалі да канцэртнай залы, нас злавілі, хаця мы не мелі ніякай пратэснай сімволікі. Давялося перажыць жудасныя моманты (Сергій быў збіты і перажыў катаванні электрашокерам — «НН»). А потым было выратаванне: маіх братоў завезлі на Жодзіна, а мяне праз праблемы з сэрцам адпусцілі ў бальніцу, і ўжо ноччу я апынуўся дома.
«Наша Ніва»: Пасля гэтага вы і далей выходзілі на малітвы на пратэстах?
Сергій Мельянец: Так, я ў асноўным гэтым і займаўся. Ля мінскай ратушы пачалі сустракацца людзі, каб маліцца за Беларусь. Спачатку іх былі дзясяткі, ледзь не сто чалавек, потым іх рабілася ўсё менш і менш, а ў канцы засталося тры чалавекі: я пратэстант, хлопец-каталік і адна праваслаўная жанчына. Мы сустракаліся там амаль кожны дзень да сярэдзіны сакавіка, пакуль мяне не схапілі. Чыталі Слова Божае, маліліся за Беларусь, вязняў сумлення, Украіну, Ізраіль.
«НН»: Як і калі вы пачалі хадзіць на суды па палітычных справах?
СМ: Недзе ў 2021-м. Зразумеў, што суд — месца, дзе магу пабачыць вязня сумлення, хоць неяк праявіць да яго спачуванне і памаліцца за яго. Я падумаў, што для мяне як хрысціяніна было б добра хоць так падтрымліваць гэтых людзей. Быў на дзясятках судоў. Таксама я ліставаўся з некалькімі вязнямі, але перапіска звычайна заглухала, калі людзей пераводзілі ў калоніі.
«НН»: Пасля таго, як вы наведалі дзясяткі палітычных судоў, што вы можаце пра іх сказаць?
СМ: У Феміды завязаныя вочы, і гэта вельмі добры вобраз, каб паказаць, што адбываецца ў нас на судах. Суддзі якраз не сляпыя, яны ўсё выдатна разумеюць, але добраахвотна ўдзельнічаюць у гэтых спектаклях, дзе ўсё загадзя вызначана.
У студзені 2021-га ў мяне быў суд за БЧБ-жалюзі. Я аргументаваў іх выгляд тым, што чырвоны і белы колеры — сімвалы маёй веры: чырвоны — кроў Хрыста, а белы — праведнасць. Некалькі спецыялістаў падрыхтавалі заключэнне, што белы і чырвоны — гэта насамрэч колеры хрысціянства.
Суддзя быў вельмі здзіўлены тым, як я гэта ўсё аргументую. У нас было два паседжанні, і ў канцы другога суддзя проста дастаў гатовы прысуд і яго прачытаў. Пра які суд можа ісці гаворка, калі прысуд загадзя надрукаваны? Такія выпадкі я бачыў не раз.
Вельмі шкада вязняў, якія вымушаныя там знаходзіцца і часам падыгрываць гэтаму спектаклю. Суддзя ведае, што абвінавачванне сфабрыкаванае, але пачынае задаваць чалавеку хітрыя пытанні, прысаромліваць яго. Чалавек вымушаны з гэтым пагаджацца, каб хоць неяк паменшыць тэрмін. Альбо ўжо ёсць дамоўленасць, што ён прызнае віну і атрымае меншы тэрмін.
Гэта так ганебна, калі невінаватага чалавека прымушаюць сябе абгаворваць, а ён вымушаны выдумляць нейкія моманты… Я бачыў некалькі такіх судоў. Гэта адна з прычын, чаму людзі часта просяць не прыходзіць да іх на суд — бо на судзе яны вымушаныя граць гэтую страшную ролю.
«НН»: Акрамя судоў, вы, напрыклад, наведалі пахаванне Алеся Пушкіна.
СМ: Не толькі яго пахаванне, я ўвогуле з добрымі людзьмі часта сустракаўся на пахаваннях. На развітанні з Адамам Мальдзісам упершыню сустрэў [палітзняволенага журналіста] Ігара Карнея. Шмат пахаванняў было ў апошні час, я быў і на развітанні з Андрэем Зельцарам. Напэўна, там было самае сумнае пахаванне, якое я бачыў у жыцці.
Развітанне з Алесем Пушкіным. Фота: архіў суразмоўцы
«НН»: То раскажыце, як гэта было.
СМ: Сабралася чалавек сто. Усе ў масках і капюшонах, я не браў тэлефон, толькі ўзяў стары фоцік. Было ясна — гэтыя людзі гатовыя да таго, што іх забяруць, за намі прыглядалі з бусіка без нумароў. Напэўна, сабраліся самыя смелыя людзі Беларусі.
Стаіць труна, вакол людзі. Стаіць мама ля труны, гладзіць Андрэя па галаве, побач нейкае дзіця. Стаіць бацька-інвалід на мыліцах. Усе маўчаць, толькі мама прыгаворвае: «Сыночак, сыночак…», — пачынае расказваць, якім ён быў добрым хлопцам. Святара няма. Метраў за 15 ад нас ідзе іншае пахаванне, там усё як мае быць – і святар адпявае, і людзі моляцца.
Я думаў, што магу зрабіць, бо проста сэрца разрываецца. Наважыўся, падышоў да мамы Андрэя, і яна дазволіла сказаць пару словаў — што Бог паклаў на сэрца, тое і сказаў. Было жудасна страшна, але хоць нешта. А потым проста паклалі труну ў магілу і без усякага адпявання пахавалі Андрэя.
«НН»: Адкуль вы бралі смеласць на ўсё гэта? Вы ж і на суды хадзілі да апошняга часу.
СМ: Не сказаў бы, што маю нейкую смеласць. Некаторыя людзі лічаць, што я вельмі смелы, а насамрэч я баязлівец. Спрабую зразумець, чаго ад мяне хоча Бог, малюся. Тады і з’яўляюцца сілы на першы крок, жаданне неяк дапамагчы і падтрымаць людзей у цяжкіх абставінах.
Мне заўсёды было вельмі страшна, і жонцы за мяне было страшна. Яна часта не хацела, каб я некуды ішоў. Але было і нешта добрае: людзі даведваліся пра падзеі не з медыя, а са старонкі відавочцы ў фэйсбуку. Пачыналі маліцца за нашу краіну.
«НН»: Наколькі вы адчувалі ціск сілавікоў за свой актывізм?
СМ: Мы з жонкай разумелі, што знаходзімся ў сферы ўвагі сілавікоў, але збольшага жылі як жылі. Да мяне дахаты прыязджалі міліцыянты — маўляў, вы прыцягваліся па артыкуле 23.34, мы мусім вас кантраляваць.
Быў страшны эпізод, калі да нас дахаты прыходзіла КДБ і мне давялося рабіць выбар — або з’язджаць з краіны, або ісці на допыт з прымяненнем дэтэктара хлусні. Бог даў сілы застацца ў краіне, пайсці на допыт і выйсці з яго на волю. На мяне моцна паўплывала пахаванне Алеся Пушкіна, маліўся, каб мае дзеці не стаялі каля маёй магілы, каб я мог быць побач з імі.
Яшчэ ў мінулым годзе мы думалі, што надышоў час з’язджаць. Мелі гатовыя візы, і ў жніўні маглі паехаць, але засталіся ў краіне. Я чакаў Божага знаку, калі мне трэба з’язджаць і ці трэба гэта мне ўвогуле. І пакуль яго не бачыў, вырашыў заставацца, хаця калі б мы тады паехалі, то атрымалася б зрабіць гэта больш арганізавана.
Цяпер знак быў такі відавочны, што няма куды падзецца. Альбо мы з жонкай надоўга сядаем у турму, а дзяцей забіраюць у інтэрнат, альбо мы з’язджаем.
«Было два дні, калі нас цэлы дзень прымушалі стаяць. У мяне пасля гэтага ацяклі ногі»
«НН»: У сакавіку вас зноў затрымалі. Як гэта было?
СМ: Я вырашыў падтрымаць Ігара Карнея на судзе, і 19 сакавіка пайшоў да яго. Гэта быў Мінскі гарадскі суд, пачатак а 10-й гадзіне. Памаліўся ў судовай зале, паслухаў пракурора. Выходжу з залы, а мне кажуць — сядай, давай пашпарт і разблакіруй тэлефон.
Яны паглядзелі мае нататкі ў фэйсбуку і інстаграме, дзе публікую свае вершы. Вельмі ўсцешыліся, што знайшлі зацятага бэчэбэшніка. Надзелі кайданкі і вывелі чорным ходам, каб мяне ніхто не бачыў. Павезлі ў Фрунзенскае РУУС, і там пачалося.
«НН»: Што пачалося?
СМ: Паставілі мяне лбом да шафы, ногі — максімальна шырока. Там быў адзін садыст, які пастаянна чапляўся, што я нібыта недастаткова шырока стаю, біў па нагах.
Сергій Мельянец разам з Маяй, дачкой паэта Тодара Кляшторнага. Фота: архіў суразмоўцы
Яны ўсё не маглі вырашыць, з чаго пачаць, якую даць мне першую адміністратыўку. Нарэшце вырашылі: у маім інстаграме была карцінка са словамі «пахне чабор», і яны вырашылі, быццам я праз яе правёў масавае недазволенае мерапрыемства. Я падумаў: ну ладна, калі гэта так па вашых законах, — і падпісаў той пратакол.
Дарэчы, калі мяне абшуквалі, запісалі ў пратаколе, што я меў з сабой 5 рублёў, а насамрэч там было 300 рублёў, яны скралі гэтыя грошы.
Павялі мяне ў малпоўнік. Я пасля 2020-га адчуваю сябе вельмі няўтульна ў закрытых памяшканнях, а там быў пакойчык 2 на 2 з металічнымі дзвярыма і маленькай адтулінай, не хапала паветра.
Там было некалькі палітычных, некалькі алкаголікаў і бомж з белай гарачкай. Нарэшце мяне пакінулі сам-насам з бамжом. Ён пачаў кідацца на дзверы, а потым прапанаваў мне гэта рабіць. А калі я адмовіўся, стаў кідацца з кулакамі на мяне.
Потым мяне павезлі на Акрэсціна, апынуўся ў першай камеры: брудная, маленькая, душная, там тры месцы, але часам туды запіхваюць па 15 чалавек. Мне давялося спаць на бруднай падлозе ля дзвярэй, хаця нельга назваць гэта сном, бо галава не адключалася. Я ўвогуле амаль не спаў цягам гэтых 25 сутак на Акрэсціна.
У такіх умовах, як на фронце, цяжка быць атэістам. Заўжды хочацца спадзявацца, што ёсць той, хто вышэй за абставіны і мацней за тых, хто нас схапіў. Я прапаноўваў на Акрэсціна людзям маліцца, і шмат хто адгукаўся.
Рабіў усё магчымае, каб самому не падаць духам і падбадзёрваць тых, хто быў побач. Кожны дзень у камеры было ўключэнне «рэлігійнага канала» — я расказваў людзям гісторыі з Бібліі.
«НН»: За што вам далі другую адміністратыўку?
СМ: Скончыўся першы тэрмін, 13 сутак. На першым паверсе ЦІПа мяне сустрэў бялявы губазікавец, які мяне раней злавіў у судзе. Мне насунулі кайданкі і закінулі ў машыну, паклалі тварам у падлогу і вазілі дзве гадзіны. Прыдумалі мне артыкул, быццам я лаяўся. Я не хацеў падпісваць пратакол, дык сілавік ударыў мяне нагой.
Толькі праз некалькі дзён мяне выслухала суддзя. Я сказаў, што не згодны з прысудам, яна выклікала сведку — амапаўца ў масцы, ён доўга падключаўся.
Мне далі 12 сутак, а потым зноў прыйшоў бялявы губазікавец: надзеў на мяне кайданкі, завёў у пусты кабінет і моцна мяне збіў за тое, што я не пагадзіўся з пратаколам і патрывожыў амапаўца.
«НН»: У якіх умовах вы правялі гэтыя 25 сутак?
СМ: Для палітычных там умовы падобныя: штоноч будзяць а другой і чацвёртай гадзіне, трэба ўстаць і сказаць прозвішча, імя і імя па бацьку. Большую частку часу правёў у камеры № 20, там было шмат хлопцаў па палітыцы. Быў адзін бомж, якога паспелі акультурыць: яго памылі, і ён адэкватна сябе паводзіў, мы з ім пазнаёміліся — яго завуць Уладзімір Уладзіміравіч.
Я ў камеры адказваў за рэлігійную частку, расказваў біблейскія гісторыі. Уладзімір Уладзіміравіч іх уважліва слухаў і ўрэшце мне сказаў, што хоча змяніць сваё жыццё. Яго потым адаслалі ў ЛПП.
Тамтэйшую ежу можна есці праз раз. Часта нас каралі так — забіралі лыжкі і трэба было есці рукамі.
На тым харчаванні хутка надыходзіць жорсткі авітаміноз, бо вітамінаў у гэтай ежы проста няма. Вялікая праблема з вадкасцю: даюць ранкам трошкі гарбаты, удзень кампот ці кісель, далей ваду можна ўзяць толькі з крана, яна халодная і хлараваная. Пад канец другога арышту я адчуваў, што ў мяне пачаліся праблемы з зубамі і ў арганізме чагосьці моцна не хапае.
Шторанак нас выводзілі на шмон, часам гэта было вельмі нервова. Крычалі і білі па нагах, калі нехта не вельмі шырока іх расставіў. У камеры было шмат клапоў, і неяк мы самі папрасілі, каб нам камеру залілі хлоркай, але гэта мала дапамагло. На другім маім тэрміне з’явіўся бомж, у якога былі і вошы, і блохі.
У душ нас не вадзілі — мыліся з бутэлек над дзіркай у туалеце. На шпацыр таксама ні разу не вывелі. За гучныя размовы ў камеры ці проста па жаданні калідорнага зачынялі кармушку (адтуліну ў дзвярах), адразу адчуваўся недахоп кіслароду.
Было два дні, калі нас цэлы дзень прымушалі стаяць, у мяне пасля гэтага ацяклі ногі. Яны пастаянна лаяліся матам. Я таму казаў хлопцам у камеры — маўляў, давайце будзем адрознівацца ад тых, хто там за дзвярыма, у тым ліку будзем менш лаяцца. Бачыў, што шмат хто стараўся так рабіць.
Усе ў камеры хварэлі, я таксама. Проста там было вельмі цесна: камера недзе 2,30х6, а нас там было ад 16 да 19. Кожны дзень знаходжання там каштуе для вязняў 20 рублёў, па выніку мне давялося заплаціць каля 500 рублёў.
«Мне сказалі рыхтавацца — маўляў, праз 10 дзён маіх дзяцей забяруць»
«НН»: Вы пісалі ў фэйсбуку, што вызваліліся цудам. Гэта пра што?
СМ: У мяне падчас сутак былі допыты з кадэбэшнікам, і ён мне адразу сказаў: «Цябе чакае ад 10 гадоў да расстрэлу». Я разумеў, што мяне не выпусцяць. Перажываў за жонку, бо кадэбэшнік паказаў мне фоты з ёй, як яна стаяла з Бібліяй на вуліцы.
Мне сказалі: або ты падпісваеш пратакол, што ўдзельнічаў у пратэстах, або твая жонка разам з табой апынецца на Акрэсціна. Сказаў, што не падпішу, бо не ўдзельнічаў у пратэстах, а маліўся там. Калі цягам 10 дзён бацькоў няма ля дзяцей, гэта падстава забраць дзяцей у інтэрнат, і мне сказалі рыхтавацца — маўляў, праз 10 дзён маіх дзяцей забяруць.
Разам з сям'ёй. Фота: архіў суразмоўцы
Пасля другой адміністратыўкі я спускаўся на першы паверх, шукаў вачыма бялявага губазікаўца, але яго там не было. Дзяжурны пачаў мне казаць, каб я больш не ўдзельнічаў у незаконных мерапрыемствах, аддаў мне мае рэчы і паперу на аплату харчавання. Я быў упэўнены, што мой пашпарт у губазікаўцаў, але знайшоў яго ў сваіх рэчах, якія мне аддалі. Гэта цуд, як і тое, што мяне выпусцілі. Там людзі сядзяць за нашмат меншыя рэчы.
«НН»: За што канкрэтна вам пагражалі пакараннем «ад 10 да расстрэлу»?
СМ: Яны пачалі з таго, што я паведамляў «Вясне» інфармацыю з судоў, для іх гэта быццам было пра ўказанні з-за мяжы і тое, што я — шпіён. Таксама я часам камунікую з журналістамі, а для сілавікоў гэта агенты замежнай разведкі. І мне сказалі, што мой артыкул — здрада дзяржаве.
«НН»: Што такое — пераезд за мяжу з 7 дзецьмі?
СМ: Цікавая прыгода, я ўвогуле жвавы чалавек. Для жонкі гэта быў шалёны стрэс, уся падрыхтоўка была на яе плячах, а для мяне хутчэй як сыход ізраільскага народу з Егіпта: дзякуй Богу, што атрымалася з’ехаць. І гэта таксама цуд — нас нідзе надоўга не спынялі, не аглядалі і не дапытвалі. Нам дапамаглі з месцам, дзе мы спыніліся, і цяпер мы думаем, што рабіць далей.
Усё, што са мной здарылася — прыклад таго, як Бог можа выратоўваць у любых умовах, і ў нашай Беларусі надзея толькі на Бога. Упэўнены, што ў Беларусі надыдуць добрыя часы, перамены, якіх мы чакаем, але ўсё гэта магчыма толькі з Божай дапамогай.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬЧытайце таксама:
Былы вядучы БТ Аўчыннікаў расказаў пра закуліссе працы, расчараванні і дапамогу палітвязням
Фінансавы кансультант вярнуўся з-за мяжы. Яму пагражае да 12 гадоў за «заклікі да санкцыяў»
